Το "παλάτι";;; της δυτικής όχθης

Αναδημοσιέυουμε ένα ρεπορτάζ του Έθνους για την πόλη μας.

Μια ιστορική αναδρομή και ταυτόχρονα μια ματιά στο σήμερα, που συνοδεύεται από σχόλια των ανθρώπων της, ανθρώπων που θυμούνται, αγαπούν και ονειρεύονται ακόμα γι' αυτή την πόλη.

Ίσως η "πολύχρωμη" ματιά του, σήμερα, μας δημιουργεί περίεργα συναισθήματα κι ίσως οι δικές μας εικόνες να'ναι "ασπρόμαυρες", όμως αυτή είναι, στ' αλήθεια, η πόλη μας, αρκεί να πάρουμε το "χρώμα" στα χέρια μας.

έθνος 12/1/12
"Ζωντάνια, άνθρωποι με ενέργεια και μνημεία σε κάθε γωνιά του. Πολιτισμός, ποιότητα ζωής και υγιεινό κλίμα, απόρροια του πρασίνου, που κατακλύζει την περιοχή. Το Χαϊδάρι κατέχει εξέχουσα θέση στα δυτικά προάστια, τόσο λόγω της προνομιακής θέσης του όσο και λόγω της ιστορικής του συνέχειας.

Το Χαϊδάρι είναι σταυροδρόμι της Ιστορίας», λέει ο Γιάννης Ιγγλέσης, αρχιτέκτονας και ερευνητής ιστορικών ντοκουμέντων. Και παραγματικά έτσι είναι, αφού στην αρχαιότητα αποτελούσε τμήμα του Δήμου Ερμου και το διέσχιζε η Ιερά Οδός, ενώ όλη η γύρω περιοχή είναι γεμάτη με αρχαιότητες: Η αρχαία εθνική οδός που συνέδεε την Αγορά με το ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα, κοσμείται με βωμούς, τάφους και μνημεία, όπως της διάσημης εταίρας Πυθιονίκης. Μέχρι Wενώνοντας το παρελθόν με το παρόν: Απέναντι από το Δρομοκαΐτείο διατηρούνται επιφανειακά δείγματα του αρχαίου δρόμου, ενώ λίγο πριν από τον Σκαραμαγκά στην Αφαία, υπάρχουν ακόμα οι λαξευτές θυρίδες του ναού της Αφροδίτης, όπου οι συμμετέχοντες στην πομπή των Ελευσίνιων Μυστηρίων σταματούσαν για δεήσεις.

Περίπατος. Αποψη της δεντρόφυτης κεντρικής οδού, Καραϊσκάκη.

Στη θέση της λίμνης Κουμουνδούρου βρίσκονταν οι αρχαίοι ρειτοί -οι λίμνες στις οποίες λούζονταν όσοι μυούνταν στα Ελευσίνια Μυστήρια. Αντίστοιχα, το Χαϊδάρι φέρει έντονα σημάδια από τη Βυζαντινή περίοδο. Η Μονή Δαφνίου, που χτίστηκε τον 11ο αιώνα πάνω στις βάσεις του Ναού του Απόλλωνα και διαθέτει μοναδικά ψηφιδωτά, είναι το σημαντικότερο θρησκευτικό μνημείο και το παλαιότερο χριστιανικό κτίσμα της Αττικής. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, το Χαϊδάρι ήταν ένα κτήμα 6.500 στρεμμάτων που άνηκε σε πασάδες. Συμφωνά με μια εκδοχή οφείλει το σημερινό όνομά του σε έναν από τους ιδιοκτήτες του, τον Χαϊδάρ πασά. Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα, στο σημείο όπου σήμερα στέκει το «Παλατάκι», εκτυλίσσεται η μάχη του Χαϊδαρίου. Αν κι έχει αμφίβολο αποτέλεσμα, συμβάλλει στην αίσια έκβαση του αγώνα.
Το σήμα κατατεθέν
Μετά την απελευθέρωση, το αγρόκτημα περνάει στον Γεώργιο Νάζο. Είναι ιδιαίτερα φιλότεχνος και παραγγέλνει στον δεκαεξάχρονο, τότε, Νικόλαο Γύζη να ζωγραφίσει ένα δωμάτιο στον πύργο του. Ο Γύζης, που τελικά παντρεύεται την κόρη του Νάζου, Αρτεμη, θα φιλοτεχνήσει μαζί με τον φίλο του Νικηφόρο Λύτρα έργα και στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Με το κραχ του 1888 ο Νάζος χάνει την περιουσία του και το κτήμα περνάει στον Θων, ο οποίος αναθέτει στον Τσίλερ να φτιάξει το περίφημο «Παλατάκι», που πλέον φιλοξενεί το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου. Το 1887, εγκαινιάζεται το «Δρομοκαΐτειο» σε μια πευκόφυτη έκταση 325 στρεμμάτων. Το πρωτοποριακό θεραπευτήριο ψυχικών παθήσεων είναι κληροδότημα του Χιώτη εφοπλιστή Ζώρζη Δρομοκαϊτη, ο οποίος βάζει όρο να εργάζονται συντοπίτες του στο ίδρυμα. Ετσι, οι πρώτοι κάτοικοι είναι από το Πυργί της Χίου. Μέχρι σήμερα διατηρούνται σπίτια με τα χαρακτηριστικά ξυστά (τεχνοτροποία τοιχοποιίας) στις όψεις τους.

Μοναστήρι. Η Μονή Δαφνίου περιλαμβάνεται στη λίστα Mνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Το μεγάλο πληθυσμιακό άλμα γίνεται με τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μέχρι το 1924 εγκαθίστανται 54 οικογένειες προσφύγων, κυρίως από τη Νέα Φώκαια και το Τσακμακλί της Μικράς Ασίας. Από τις πρώτες τους ενέργειες είναι η ανέγερση του ιερού ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Ιερά Οδό. Στη διάρκεια της Κατοχής, το γειτονικό στρατόπεδο περνά στην Ιστορία ως το μεγαλύτερο κολαστήριο. Είναι ο τόπος συγκέντρωσης και βασανισμού μελλοθανάτων και την Πρωτομαγιά του '44 από εκεί αναχωρούν οι 200 αντιστασιακοί που εκτελούνται μαζικά στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.
Στις μέρες μας το Μπλοκ 15 έχει χαρακτηριστεί ως τόπος ιστορικής μνήμης, στον οποίο κάθε χρόνο διοργανώνονται εκδηλώσεις μνήμης προς τιμή των πεσόντων. Μεταπολεμικά, το 1955 το Χαϊδάρι εντάσσεται στο σχέδιο πόλης, ενώ από τα μέσα του '70 ο δήμος δεσμεύει μεγάλους ελεύθερους και ιστορικούς χώρους, όπως τον λόφο του Προφήτη Ηλία και την έκταση γύρω από το Παλατάκι, με σκοπό να τους αξιοποιήσει υπέρ των δημοτών. Το σημερινό πρόσωπο της περιοχής διαμορφώνεται σταδιακά, ενώ κομβικό σημείο αποτελεί η διάνοιξη της λεωφόρου Καβάλας που ενώνει το Χαϊδάρι με τα υπόλοιπα Δυτικά Προάστια και την Αθήνα.

Καλλιτεχνήματα. Ο Γιάννης Ιγγλέσης μας ξεναγεί στις τοιχογραφίες του Νικολάου Γύζη που διασώζονται στο Παλατάκι.

Στη γενικώς υποβαθμισμένη Δυτική Αττική, το Χαϊδάρι είναι ένα εκλεπτυσμένο σημείο», τονίζει ο ηθοποιός Τάσος Χαλκιάς. «Παρά την πυκνή δόμηση, πολλά σημεία έμειναν μακριά από την αδηφαγία των εργολάβων και έτσι γλίτωσαν ελεύθεροι χώροι», συμπληρώνει ο Ηρακλής Λογοθέτης, διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Θεάτρου και Χορού. « Εχουμε ανοιχτά σημεία που βοηθούν την αισθητική και το περιβάλλον. Οπως το Δρομοκαϊτειο, τον Διομήδειο Βοτανικό Κήπο που προσφέρεται για περιπάτους και περιβαλοντική εκπαίδευση -χαρακτηριστικό είναι ότι κάθε μέρα περνούν 500 μαθητές-, τον χώρο στο Παλατάκι, που ενδείκνυται για ποδήλατο, αφού δεν έχει αυτοκίνητα, αλλά και την πευκόφυτη οδό Καραϊσκάκη, που είναι ο μόνος αντίστοιχος δρόμος της Αθήνας», συμπληρώνει ο Κώστας Φωτεινάκης, πρόεδρος του οικολογικού και πολιτιστικού συλλόγου ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. Χαϊδαρίου.
Εκτός από τις φυσικές του ομορφιές, το Χαϊδάρι ταυτόχρονα έχει ζωντάνια και ανθρωπιά. «Υπάρχει η αίσθηση της γειτονιάς, όπως τη γνωρίζαμε κάποτε. Οι άνθρωποι μοιράζουν καλημέρες στους απέναντί τους και το εννοούν. Αυτό είναι κάτι που έχει χαθεί από τα περισσότερα σημεία της πρωτεύουσας. Από εμπορική άποψη επίσης, έχουμε πολλά στέκια που αποτελούν πόλο έλξης για όλη την Αθήνα», συνεχίζει ο κ. Χαλκιάς. «Το Χαϊδάρι είναι από τους ομορφότερους δήμους, στον οποίο μπορούν να έρθουν νέοι άνθρωποι και να περάσουν καλά, αφού υπάρχει ζωντάνια και πολλά, καλαίσθητα μαγαζιά, αλλά και ταυτόχρονα η ηρεμία του προαστίου και η αίσθηση της γειτονιάς που ακόμα διατηρείται», προσθέτει η ηθοποιός Κερασία Σαμαρά.

Διομήδειος. Ο Βοτανικός Κήπος της Γεωπονικής Σχολής είναι μια όαση πρασίνου, άγνωστη στον πολύ κόσμο.

Ανθρώπινη κλίμακα
Η κοινωνική συνοχή είναι βασικό γνώρισμα της πόλης. «Εχουμε την τύχη να διαθέτουμε πολύ δραστήριους ανθρώπους στην τοπική αυτοδιοίκηση. Το Χαϊδάρι έχει διαχρονική ιστορία, η οποία έχει αναδειχθεί μέσα από τις δραστηριότητες των δημοτών», τονίζει ο ηθοποιός Νίκος Νικολάου. Μια από τις σημαντικότερες ενέργειες του είδους είναι η εκδήλωση μνήμης στο Μπλοκ 15: «Με πρωτοβουλία του δήμου οργανώνουμε κάθε χρόνο μια σεμνή, αλλά ουσιαστική τελετή. Προσπαθούμε να συντηρούμε τη μνήμη και την τιμή των 200 πεσόντων της Πρωτομαγιάς του 1944 και είναι κρίμα να μην ξέρουμε αν θα αντέξει το κτίριο γιατί πάνω του φυτρώνει μια συκιά. Θα έπρεπε να ευαισθητοποιηθεί το Υπουργείο Πολιτισμού και να διατηρήσει αυτό το μνημείο στο κέντρο του ενδιαφέροντος», λέει η κ. Σαμαρά. «Θα θέλαμε όλο το Στρατόπεδο να χαρακτηριστεί διατηρητέο και χώρος μνήμης. Να αξιοποιηθούν τα κτίρια και να γίνουν από αμφιθέατρα για συναυλίες έως κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης», προσθέτει ο κ. Ιγγλέσης.

Παλατάκι. Εσωτερικές όψεις του αρχοντικού.

Το τι θα γίνει το Στρατόπεδο δεν είναι το μοναδικό προβληματικό ζήτημα. «Θυμάμαι να κάνουμε τα μπάνια μας στον Σκαραμαγκά. Σήμερα είναι σε πλήρη παρακμή», λέει ο τζαζίστας Τάκης Μπαρμπέρης. Δεν έχουν χαθεί όμως όλα. «Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το Χαϊδάρι είναι παραθαλάσσιος δήμος και μπορεί να μην υπάρχουν στον Σκαραμαγκά σήμερα "με τα φτύαρια καραβίδες και μπαρμπούνια", όμως μπορούμε κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις να απολαμβάνουμε ωραία ηλιοβασιλέματα», προτείνει ο κ. Φωτεινάκης. Γενικότερα το πλεονέκτημα του Χαϊδαρίου είναι οι ανοιχτοί του χώροι. «Είναι κάτι που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο από τις δημοτικές Αρχές, αλλά και από την ιδιωτική πρωτοβουλία», καταλήγει ο κ. Λογοθέτης.
Στοιχεία
Το Χαϊδάρι σε αριθμούς
22.800 στρέμματα είναι η έκταση της περιοχής. Απέχει 9 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας.
1919 το Χαϊδάρι είχε 15 κατοίκους. Το 1955 έφτασε τους 13.773 και το 1991 τους 47,822. Σήμερα αριθμεί πέρι τους 45.000.

Αττικό. Αποψη του νοσοκομείου από τον Προφήτη Ηλία

3.970 γιδοπρόβατα έβοσκαν στο όρος Αιγάλεω το 1977.
6-8/8/1826 έλαβε χώρα η μάχη του Χαϊδαρίου, κατά την οποία ο Στρατάρχης Καραϊσκάκης και ο Γάλλος Φιλέλληνας Κάρολος Φαβιέρος, ηγούμενοι 2.500 ατάκτων πολεμιστών ο πρώτος και 1.080 ανδρών τακτικού στρατού ο δεύτερος, αντιμε-τώπισαν τις δυνάμεις 8.000 πεζών και ιππέων του Κιουταχή.
1887 δημιουργήθηκε το Δρομοκαΐτειο Ιδρυμα από τον Χιώτη ευεργέτη Γ. Δρομοκαΐτη. Αφορμή στάθηκε η ψυχική ασθένεια της συζύγου του.
1.500 στρεμμάτα καταλαμβάνει ο Διομήδειος Βοτανικός Κήπος του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ελίνα Γιαννουλοπούλου

Τζαζίστας. Ο Τάκης Μπαρμπέρης ξεκίνησε την καριέρα του στα «μουσικά πρωινά» που οργανώνονταν στο Σινέ Ανοιξη."

eafb6@yahoo.com
ΦΩTOΓΡAΦIEΣ: ZΩΗ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΑΚΗ
www.zoehatziyannaki.com

περισσότερες photo: http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23317&subid=2&pubid=63601986